تحقیق از:دکترسیدمرندی                

خلیل خان گلین قیه ای (هرزنی)

مبارز آزادی خواه

..........................................................................

خلیل خان گلین قیه ای (هرزنی)

   یکی از مبارزان آزادیخواه مرند  که خودجوش مبارزه کرد ودرگمنامی ازدنیا رفت ودر کتابی از او نامی ونشانی باقی نماند، خلیل خان گلین قیه ای ویا هرزنی است.(کسروی درتاریخ آذربایجان دریکی دو مورد ازاو یادکرده است)خلیل خان در روستای گلین قیه زندگی می کرد. زمانی که کشور ایران وبخصوص آذربایجان درزیر سم ستوران قشون روس بود وآنها به کوچکترین بهانه ای وارد خاک ایران می شدند وکاری هم ازدست دولتمردان وابسته ونالایق قاجاری برنمی آمد، خلیل خان بطور خودجوش، با یک تفنگ شکاری کهنه، در روستائی دورافتاده، کمرهمت بربسته وبرای مبارزه باقشون متجاوز روس سربه کوه وصحرا می گذارد.

   روستای گلین قیه درنزدیکی جاده‌ی نظامی جلفا به مرند قراردارد. نظامیان روس جهت رسیدن به تبریز برای دفع مشروطه خواه ها مجبور به گذر از این جاده واز نزدیکی روستای گلین قیه بودند. هرکدام از روس های تک رو که درتیررس تفنگ خلیل خان قرار می گرفت کشته ویا مجروح می شد. خلیل خان پس از درگیری،  بعلت آشنائی با کوه ها براحتی می توانست خودرا برهاند.

آوازه‌ی خلیل خان دراطراف واکناف پیچیده بود. روس ها هرچه می کردند نمی توانستند براو دست یابند. برای سراو جایزه تعیین کردند وبرای پیداکردن ردپائی ازاو، جاسوس های ایرانی خودرا به تکاپو واداشتند تا او وکسانی را که به او تسلیحات وغذا می رسانیدند شناسائی ودستگیربکنند. یکی از جاسوس های معتمد روس حاجی حسین اهل روستای شجاع بود. روس ها باراهنمائی اویک گلین قیه ای به نام محمدعلی وکیل را دستگیر وشکنجه می دهند تا جای خلیل خان را نشان دهد ولی چون موفق به کشیدن سخنی نمی شوند خانه‌ی خلیل خان را به آتش کین سپرده وخانه‌ی اورا به تلی از خاکستر تبدیل می کنند.

   خلیل خان حدود سه سال در کوه ها ی اطراف، در غارها وزیر سنگ ها می خوابد. غذا وتسلیحات خودرا توسط یک دوست کرّابی بنام(محمدعلی کرابی) ودرشرق دره- دیز درروستای قره گؤز ازفردی بنام(حاجی رضا) دریافت می کند. بیشتر محل اسکان او کوههای دوُوَن کراب وکله زور بود.

    گلین قیه ای ها عقیده دارند، وقتی خلیل خان دریکی از شبهای سرد زمستان به غاری پناه می برده با دسته ای از اجنه روبرو می شود، شش ماه با آنها زندگی می کند!(اما آقای رحمانی نوه‌ی پسری خلیل خان می گوید شبی پدربزرگم به غاری پناه می برد اما با انعکاس وپژواک قدم هایش درسکوت غار، دچار رعب وهراس شده وپا بفرار می گذاردولی روستائیان آرزوهای باطنی شان رادرزندگی با اجنه می یابند)

خلیل خان درمجموع 9 نفر از سالداتهای روس را کشته بود. بخصوص می گویند روزی سه سالدات روس  درکوه ها دنبال او می گشتند. در بالای گذرگاهی باو می رسنداورا نشناخته و از اوسراغ خلیل خان را می گیرند. او بادادن نشانی اشتباه ، آنها را به بن بستی کشانیده وهرسه را می کشد.

   بعدها محمد علی وکیل چون شناخته شده بود زیر فشارروس ها وبه طمع جایزه آنها، حاضر به همکاری می شود. ولی پس از رفتن روس ها وبعلت طرد روستائیان ، وضعیت اقتصادی اش خراب شده ومجبور به رفتن به در خلیل خان ودرخواست کمک مالی می شود. حاجی حسن شجاعی جاسوس روس هاهم پس ازرفتن روس ها دچار آتش خشم روستائیان شده وازبین می رود.

خلیل خان باسردارماکو دوست بوده وسردارماکو چند بار برای میهمانی به منزل او آمده بود. خلیل خان در اواخر عمر که با فعالیت فرقه مصادف بود با همشهری خود(ژنرال کاویان)هم دوست می شود.

خلیل خان طبع شعرهم داشت وصدها بیت ازاشعارترکی وفارسی او درسینه وزبان های روستائیان می گردد. خلیل خان در1225 بدنیا آمده وپس از102 سال عمر در 1327 وفات یافته ودرقبرستان بالائی گلین قیه بطرف کراب مدفون است. خانواده‌ی خلیل خان، نام خانوادگی رحمانی را برگزیده اند.